رتبه‌بندی در جوامع بین المللی پیشینه‌ای به موازات علم اقتصاد دارد و اولین موسسات رتبه‌بندی در آمریکا و اروپا بیش از یکصد سال سابقه فعالیت دارند. در این جوامع با توجه به رشد بنگاههای صنعتی و خدماتی و بازارهای مالی و پیچیدگی و گستردگی عوامل تاثیر گذار بر اقتصاد، رتبه‌بندی را مناسب‌ترین ابزار و راهکار جهت مدیریت منابع کشور، بهره وری منابع، ایجاد شفافیت در بنگاههای اقتصادی و توسعه مبتنی بر رقابت‌پذیری و در نهایت مدیریت کلان اقتصادی دانسته اند.
رتبه‌بندی در جوامع بین المللی پیشینه‌ای به موازات علم اقتصاد دارد و اولین موسسات رتبه‌بندی در آمریکا و اروپا بیش از یکصد سال سابقه فعالیت دارند. در این جوامع با توجه به رشد بنگاههای صنعتی و خدماتی و بازارهای مالی و پیچیدگی و گستردگی عوامل تاثیر گذار بر اقتصاد، رتبه‌بندی را مناسب‌ترین ابزار و راهکار جهت مدیریت منابع کشور، بهره وری منابع، ایجاد شفافیت در بنگاههای اقتصادی و توسعه مبتنی بر رقابت‌پذیری و در نهایت مدیریت کلان اقتصادی دانسته اند.
امروزه تقریبا تمامی اقتصادهای پیشرفته در دنیا از حضور و اطلاعات موسسات بزرگ رتبه‌بندی یا اعتبارسنجی که ارائه دهنده انواع خدمات رتبه‌بندی و اعتبارسنجی هستند بهره میبرند. با توجه به تجربه موفق کشور‌های تراز اول اقتصادی در دنیا سایر کشورهایی که توسعه اقتصادی همراه با شفافیت و گردش آزاد اطلاعات و مبارزه با مفاسد اقتصادی و بهره وری منابع را وجه همت خود قرار داده‌اند از مکانیزم‌های رتبه‌بندی به عنوان مطمئن‌ترین و کم هزینه‌ترین ابزار ارزیابی بنگاه‌ها بهره جسته اند.
تاثیر رتبه‌بندی بر بهبود اقتصاد داخلی
نا گفته پیداست ده‌ها سال است که اقتصاد کشور از رقابت ناعادلانه به دلیل فقدان گردش آزاد اطلاعات از سویی و سوءمدیریت‌ها و ناکارآمدی‌ها به دلیل فقدان سازوکار ایجاد شفافیت در قوانین کشور از سویی دیگر رنج برده است. صرف نظر از تاثیر سیاست‌های کلان در اقتصاد کشور گیر افتادن ده‌ها هزار میلیارد تومان منابع بانکی در تعداد کثیری از شرکت‌ها و پیامد‌های بعدی آن برای اقتصاد کشور را باید در فضای غیر شفاف ساختاری و عملکردی بنگاه‌ها و جایگزین کردن لابیگری و سفارش و رانت بجای مکانیزم‌های علمی و استانداردهای رتبه‌بندی اقتصادی جستجو نمود.
در صورتی که در هنگام توزیع منابع مالی و تسهیلات بانکی، پایداری شرکت، ریسک نکول، میزان بهره وری، بازدهی، امکان بازپرداخت دیون، اهلیت حرفه‌ای مدیران بنگاه، پایداری و رضایتمندی بازار و. . بررسی می‌گردید، امروز وضعیت بانکی کشور و بنگاه‌ها وضع دیگری داشت. علاوه بر موارد فوقی برخی از مهم‌ترین تاثیرات رتبه‌بندی عبارتند از:
• موجب رشد یادگیری و چالاکی ساختار شرکت‌های مورد ارزیابی میشود که در صورت حمایت صریحتر قانون سرعت و گستره وسیعتری از اقتصاد را درشاخص شفافیت و بهره وری و پاسخ گویی ارتقا خواهد داد.
• گزارش‌های ارزیابی رتبه‌بندی نقطه اتکا و مستندی قوی برای تعامل سرمایه گذاران و سرمایه پذیران خواهد شد.
• رتبه، شفافیت اقتصادی کشور را در عرصه اقتصاد جهانی و به تبع آن فضای داخل ارتقا خواهد بخشید.
• مدیریت ریسک منابع بانکی کشور را به طور محسوس بهبود خواهد داد.
• مدیریت مالیات و اوضاع کمرگی را در صادرات و واردات و تعامل با بنگاههای چالاک و شفاف بطور غیر قابل باوری بهبود خواهد بخشید.
ضرورت شفاف‌سازی با رتبه‌بندی
اگر بخواهیم از تجربه کشور‌های موفق در امر اقتصاد استفاده کنیم ناگزیریم که فضای داخلی را برای پیشرفت اقتصادی شفاف کنیم. یکی از بهترین گزینه‌ها برای رشد اقتصادی و بهبود فضای تولید و تجارت حضور و ورود سرمایه‌های خارجی است و تنها راه برای جذب سرمایه خارجی این است که اطمینان سرمایه گذار از طریق شفافیت و ارائه آمار و اطلاعات درست و بر مبنای استانداردهای حسابدرای بین المللی جذب گردد، برای نیل به این هدف همانند سایر اقتصادهای توسعه یافته بهترین اقدام رتبه‌بندی و تعامل با موسسات بین المللی مشابه در جهان است.
رتبه‌بندی همچنین میتواند با ارائه اطلاعات دقیق و صحیح و علمی زمینه سرمایه‌گذاری برای تصمیم گیران سیاسی و اقتصادی وقانون گذاران و مدیریت منابع کشور را برقرار نماید. از طرفی این رتبه‌بندی‌ها با ایجاد بستر اطلاعاتی صحیح و کامل و بروز از بنگاههای اقتصادی میتواند بزرگترین کمک را به دولت و بخش اجرایی کشور برساند. تا بدین صورت مدیریت کارآمد‌تری در راستای رشد اقتصادی کشور داشته باشد.
موافقان و مخالفان رتبه بندی:
بحث رتبه‌بندی در همه جای دنیا طرفداران و مخالفانی دارد. طرفداران رتبه‌بندی همه تصمیم سازان و خدمتگذاران راهبردی جامعه و افرادی هستند که منافع کشور را بر سود‌های مقطعی و زود گذر ترجیح میدهندو گردش آزاد اطلاعات اقتصادی و شفافیت اطلاعات مالی و فنی و نگرش حرفه‌ای به کار وپیشه و تجارت و بنگاهداری را موجب رشد و تعالی کشور میدانند. تجریه جهانی موید این واقعیت است که کشور‌های توسعه یافته بازارهای بزرگ و چند و لایه و پیچیده را با مکانیزم و سیستم‌های خاص خود از جمله رتبه‌بندی به نحو مطلوب مدیریت میکنند. مخالفان رتبه‌بندی همان مجموعه‌هایی هستند که در مقابل قوانین مالیاتی، بیمه، جریان آزاد اطلاعات اقتصادی و اجتماعی و. . زیان می‌بینند و منافع خود را بر منافع ملی ترجیح میدهند.
اقدامات اتاق ایران پس از ابلاغ تکلیف مجلس شورای اسلامی:
رویکرد علمی نمایندگان محترم مجلس به پیچیدگی‌های مسایل اقتصادی و تجارب گران سنگ کشور‌های توسعه یافته موجب گردید که قوه محترم مقننه به اهمیت یکی از مکانیزم‌های مفقوده در بهبود شرایط اقتصادی به خوبی توجه نماید و رتبه‌بندی اقتصادی را به اتاق بازرگانی ایران تکلیف نمایند. اگرچه تنظیم سازو کارهای علمی و فنی رتبه و مقاومت‌های خواسته و ناخواسته سیستم‌های مرتبط وتفاسیر نا صواب از قوانین، تاخیر و تعلل‌هایی را به همراه داشته است اما اتاق بازرگانی ایران با درک عمیق اهمیت موضوع در اقتصاد، با سرمایه‌گذاری‌های مادی و انسانی قابل توجه زیر ساخت‌های لازم را فراهم نموده که به طور خلاصه به آن اشاره میشود:
با توجه به استقبال اعضا و بنگاههای بخش خصوصی در اتاق ایران و همچنین با توجه به نیاز روز افزون اقتصادی کشور به این مقوله، اتاق ایران اقدام به تاسیس مرکز ملی رتبه‌بندی نمود. سیر تاریخی ایجاد این مرکز به قرار زیر است:
۱۳۸۵- ایده اولیه آغاز فاز مطالعاتی در اتاق
۱۳۸۶- انجام کارهای تحقیقاتی و جمع آوری مستندات رتبه‌بندی خارج و داخل کشور و طراحی مدل اولیه رتبه‌بندی
۱۳۸۷- برگزاری سلسه نشست‌های کارشناسی با ذینفعان (بانک مرکزی، گمرک، وزارت صنعت معدن وتجارت و…) در راستای هم سو نمودن همه ذینفعان جهت ارتقا رتبه‌بندی در کشور
۸۹-۱۳۸۸ تصویب و ابلاغ مصوبه قانونی (تبصره ۲ بنده۳ ماده ۱۰ آیین نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات) و اطلاع‌رسانی‌های گسترده در چندین مرحله به اعضا و ذینفعان
۱۳۹۰- آغاز آزمایشی طرح و رتبه‌بندی ۱۱۰ متقاضی داوطلب و تجزیه و تحلیل خروجی‌های بدست آمده جهت بروزرسانی مدل اولیه
۱۳۹۱- دعوت از بیش از ۵۰۰ مدیر عامل شرکت‌های داخلی و روسای انجمن‌ها و سندیکا‌ها جهت معرفی شرکت‌های برتر رتبه‌بندی در سال۹۰ و رتبه‌بندی بیش از ۴۰۰ متقاضی تا انتهای سال
۱۳۹۲- تهیه و انتشار ویژه نامه سراسری با همکاری ویژه نامه دنیای اقتصاد
۹۶-۱۳۹۲ برگزاری بیش از ۱۵۰۰ جلسه بازدید از محل، اطلاع‌رسانی گسترده به صورت ماهانه و هفتگی به تمامی اعضا اتاق ایران و ذینفعان و رتبه‌بندی بیش از ۱۵۰۰ بنگاه اقتصادی (انجام بیش از ۵۰۰۰ رتبه بندی) و انتشار رتبه ها.
منبع: مرکز ملی رتبه‌بندی اتاق ایران